Onlangs hebben mijn dochter en ik samen een cursus babymassage gevolgd. Afgelopen week was de laatste les en ik vond het zo waardevol dat ik hier een blog over wilde schrijven. Voorafgaand aan de cursus was ik vooral op zoek naar een leuke activiteit om samen met mijn dochter te kunnen ondernemen. Op de website van de cursus wordt aangegeven dat het de band tussen je baby en jou versterkt en dat je elkaar beter leert kennen. Daarnaast zouden de oefeningen bevorderend zijn voor "de gezondheid, groei en ontwikkeling van je kindje. Verder werkt de massage ondersteunend bij o.a. slaapproblemen, overstrekken, darmkrampjes, verkoudheid en huilen". Nou dat klinkt toch hartstikke goed, dat wilde ik wel leren! Bij het inschrijven voor de cursus ging ik ervan uit dat masseren gewoon heel fijn zou zijn voor mijn dochter en dat het gezellig zou zijn om iets samen te ondernemen. Als er daarnaast iets van deze beweringen uit zo komen dan zou dat alleen maar mooi meegenomen zijn.
Gedurende de cursus werd de orthopedagoog in mij toch eigenlijk wel nieuwsgierig naar wat er bekend is in de (wetenschappelijke) literatuur over de inzet van babymassage. Ik zag namelijk dat zowel thuis als tijdens de les mijn dochter genoot van de massage en hierna gemakkelijker in slaap viel, en vaak ook langer sliep dan normaal. Dit zag ik ook terug bij de andere baby's in de les als ze gemasseerd werden door hun mama's. Sommige baby's vielen zelfs heerlijk in slaap tijdens de les. Uiteraard werden er ook ervaringen uitgewisseld en zo hoorde ik dat bij sommige baby's de massage ook echt hielp bij krampjes, dat ze dieper sliepen, en dat de baby's zich er gewoon lekker door voelen. Daarnaast merkten alle moeders dat ze zelf ook heel ontspannen werden van het geven van de massage. Voor deze blog leek het me daarom leuk om een online zoektocht te starten en eens wat dieper te duiken in de achtergronden en literatuur over babymassage.
De cursus babymassage die wij gevolgd hebben is gebaseerd op de Shantala methode. Dit is een totale lichaamsmassage die in India gebruikt wordt bij de dagelijks verzorging van baby's, met name tijdens het bad- en slaapritueel. De Franse arts Frederick Leboyer heeft deze vorm van babymassage geïntroduceerd in Europa nadat hij een vrouw in India was tegengekomen die deze vorm van massage toepaste bij haar kinderen. Deze vrouw heette Shantala. Leboyer schreef tevens een boek genaamd "Shantala babymassage" waarin in de inleiding een heel mooie zin staat, namelijk: "Worden gedragen, gewiegd, gestreeld, vastgehouden, gemasseerd, zovele wijzen staan ons ter beschikking om een kind te voeden. Minstens even onontbeerlijk als vitaminen, mineralen en eiwitten".
Frederick Leboyer Tiffany Field
Naast de naam van Leboyer kwam ik ook vaak de naam Tiffany Field tegen tijdens mijn zoektocht. Zij blijkt één van de grondleggers in het wetenschappelijk onderzoek naar babymassage te zijn en ook de oprichtster van een onderzoeksinstituut genaamd Touch Research Institute (TRI) dat geheel gericht is op onderzoek naar "touch therapy". Ze is vooral bekend geworden met haar onderzoeken naar babymassage bij te vroeg geboren baby's. Uit deze onderzoeken blijkt dat prematuur geboren baby's die gemasseerd worden 47% meer gewichtstoename laten zien en gemiddeld 6 dagen eerder naar huis mogen van het ziekenhuis in vergelijking met premature baby's die niet gemasseerd worden. Ook waren de gemasseerde baby's actiever, alerter en maakten ze meer contact met hun ouders. Uit verder onderzoek blijkt dat ook baby's die op tijd worden geboren - tussen 37 en 42 weken - profiteren van babymassage. Zo nemen ook zij sneller toe in gewicht en lengte. Daarnaast zijn ze alerter, meer geïnteresseerd in hun omgeving, hebben meer plezier in contact, en huilen ze minder. Ook scoorden ze op ontwikkelingstesten hoger op "oriënterend" gedrag en juist lager op "onrustig" en "depressief" gedrag.
Al deze gevonden positieve effecten van babymassage worden toegeschreven aan fysiologische veranderingen in het lichaam. Door het masseren wordt bijvoorbeeld de concentratie van het stresshormoon cortisol verlaagd. Stress is in principe een gezonde reactie op gevaar. Maar te veel stress en daardoor een te hoog niveau aan cortisol op jonge leeftijd kan beschadigingen in de hersenen veroorzaken. Daarnaast kan het ook leiden tot ziekten op latere leeftijd, zoals angst- en slaapstoornissen, depressie en hoge bloeddruk. Het is aangetoond dat je door middel van lichaamscontact de stress bij je baby kunt reduceren en zo de aanmaak van cortisol kun onderbreken. Dit is met name in het eerste levensjaar erg belangrijk omdat dan het stresssysteem van de baby zich ontwikkelt. Het ervaren van veel stress kan er dan voor zorgen dat het stresssysteem erg gevoelig wordt en ze op latere leeftijd bij lichte stressfactoren als overmatig veel cortisol gaan aanmaken wat leidt tot gespannen of angstig gedrag, een snelle hartslag en ademhaling. Naast het verlagen van cortisol leidt masseren ook tot het toenemen van dopamine en serotonine niveaus. Dopamine wordt ook wel een "liefdesdrug" genoemd, en heeft invloed op een positieve stemming en positieve emoties, zoals plezier en blijdschap. Serotonine is juist kalmerend, slaapverwekkend en zorgt voor een veilig en zeker gevoel.
Diverse fysieke voordelen van babymassage zijn dus zelfs wetenschappelijk aangetoond. Maar hoe zit het dan met de bewering dat babymassage de band tussen ouder en baby versterkt. Dat lichaamscontact belangrijker is dan voedsel liet psycholoog Harlow natuurlijk al zien in de jaren '50 met zijn controversiële experimenten met rhesusaapjes - zie het filmpje hieronder (let op, het zijn geen lieflijke beelden). Het blijkt nu zo te zijn dat tijdens lichaamscontact het hormoon oxytocine vrijkomt in de hersenen. Oxytocine wordt ook wel het "mama-hormoon" genoemd omdat het een rol speelt tijdens de bevalling en borstvoeding, maar ook wel het "knuffelhormoon" omdat het vrijkomt tijdens aanraken, knuffelen, en vrijen en dus ook tijdens het geven en ontvangen van een massage. Oxytocine lijkt vervolgens weer een belangrijke rol te spelen in de vorming van een veilige hechtingsband tussen ouder en kind. Hoe de onderlinge relaties tussen gehechtheid, stress, lichaamscontact. hersenontwikkeling, en oxytocine precies in elkaar zitten moet echter nog ontrafeld worden in verder wetenschappelijk onderzoek.
Concluderend na mijn zoektocht kan ik zeggen dat ik eigenlijk wel onder de indruk ben van wat babymassage allemaal te weeg kan brengen! Ik had van tevoren niet verwacht dat ik ergens tegen zou komen dat babymassage afgeraden zou worden of dat het negatieve effecten zou hebben. Maar ik had wel verwacht dat er minder duidelijke bewijzen zouden zijn voor de positieve effecten van babymassage. Vaak wordt babymassage toch gezien en gebruikt als een "alternatieve therapie" en wordt het niet gezien als een evidence based behandelingsmethode. Terwijl er toch redelijk wat onderzoek naar gedaan is!
Concluderend na mijn zoektocht kan ik zeggen dat ik eigenlijk wel onder de indruk ben van wat babymassage allemaal te weeg kan brengen! Ik had van tevoren niet verwacht dat ik ergens tegen zou komen dat babymassage afgeraden zou worden of dat het negatieve effecten zou hebben. Maar ik had wel verwacht dat er minder duidelijke bewijzen zouden zijn voor de positieve effecten van babymassage. Vaak wordt babymassage toch gezien en gebruikt als een "alternatieve therapie" en wordt het niet gezien als een evidence based behandelingsmethode. Terwijl er toch redelijk wat onderzoek naar gedaan is!
Gebaseerd op ten eerste mijn eigen ervaringen en ten tweede op de bevindingen zoals beschreven in deze blog, zal ik zeker iedereen aanraden een cursus babymassage te volgen mocht je dat overwegen!
Nog een laatste opmerking. Mocht je interesse hebben in het volgen van een cursus babymassage in Amsterdam: mijn schoonzus geeft daar cursussen babymassage!